Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları

Ön Çapraz Bağ 

 

 

Diz içerisinde yer alan ön çapraz bağ , uyluk ve kaval kemiği arasındaki bağlantılardan biridir. Dizin normal fonksiyonları açısından önemli bir yere sahiptir. Ön çapraz bağ , kaval kemiğinin kontrolsüz şekilde öne yer değiştirmesini engeller.

Ön çapraz bağ onarımı yapılan ve yapılmayan hastalar arasında ileri yaşlarda kireçlenme gelişmesiyle ilgili görüşler farklılık gösterse de kronik ön çapraz bağ yaralanmalarında görülen menisküs yırtıkları genelde kompleks yırtıklardır. Kronik ön çapraz bağ yırtığı olan durumlarda kıkırdak ve menisküs hasarlarının zaman

içinde görülme riski artmaktadır.

Ön çapraz bağ yaralanmaları, spor travmaları sonrası gelişen ve sporcunun uzun süre sahalardan uzak kalmasına yol açan yaralanmalar arasında birinci sırada yer alır.

Ön Çapraz Bağ Yaralanması Mekanizması

Ön çapraz bağ yaralanmaları genellikle bir ayak yerde sabit durumdayken vücudun ani ve zorlayıcı bir dönme hareketi sonucu oluşur. Yani sporcunun bizzat kendisinin yaptığı bir hareket ön çapraz bağın kopmasına neden olur. Ayrıca direk darbeler, yüksekten düşme , trafik kazası gibi nedenlerle de ön çapraz bağ yaralanabilir ancak daha nadirdir. Bu durumlara genelde diğer diz içi yaralanmalar da eşlik eder. Kadın sporcularda ön çapraz bağ yaralanmaları daha sıktır ve bunun nedeni anatomik ve biyomekanik özelliklerdir.

 

Ön Çapraz Bağ Yaralanması’nda Şikayetler

Sabit basmakta olan ayağın üzerinde vücudun ani dönmesi sırasında dizde bir kopma hissi olur ve bir kopma sesi duyulabilir. Ardından şiddetli ağrı gelişir. Sporcu genellikle yere düşer. Kopan bağ ve muhtemel diğer yapıların yaralanmasına bağlı olarak diz içerisine kanama olur ve diz çevresinde ileri derecede şişlik gelişir. Ağrı ve şişlik nedeniyle dizde hareketler kısıtlanır.

Zaman geçtikçe dizdeki ağrı ve şişlik azalır, hareket artar, aksama düzelir. Bu dönemden sonra hastaların önde gelen şikayeti güvensizlik hissi ve dizde boşalmadır ve bunlar genellikle ani dönüşlerde ve merdivenden iniş sırasında ya da ani yavaşlama sırasında olur.

Ön çapraz bağı kopmuş sporcular, voleybol, basketbol, futbol, kayak gibi ani dönüşlerin, hızlanma ve yavaşlamaların yapıldığı sporları yapamazlar. Yüzme, yürüyüş, bisiklet gibi sporları yapabilirler. Ön çapraz bağı kopuk olan kişiler bu tarz sporları yapmakta ısrar ettiklerinde dizdeki diğer yapılara da zarar vermesi kaçınılmazdır.

 

 

Ön Çapraz Bağ Yaralanmasında Tanı

Ön çapraz bağ yaralanması durumunda hastanın hikayesi, oluş mekanizmasının dikkatli şekilde dinlenmesi ve ayrıntılı yapılan bir fizik muayene ile tanı çok büyük oranda belli olur. Travmadan hemen sonra dizdeki şişlik ve ağrı fazla olduğundan yeterli bir fizik muayene yapılamayabilir bu durumda travmadan 1-2 hafta sonra hastanın tekrar değerlendirilmesi gerekir. Profesyonel futbolcular gibi erken dönemde tanı konulması gereken durumlarda MR çekilebilir.

Diz travmasının ciddi olduğu hastalarda öncelikle röntgen çekilir ve kemik yapı değerlendirilir. Ön çapraz bağ yırtığı röntgende görülmez. MR (Manyetik rezonans görüntüleme) ön çapraz bağ yırtığı tanısında önemli yer tutar.

Ön çapraz bağ yırtığının tanısı, yaralanma mekanizmasının ayrıntılı olarak anlatılması ile başlar. Bunu dikkatli bir muayene izler. Yalnızca hikaye ve muayene ile ön çapraz bağ yırtıklarının tanısı %90’ın üzerinde bir doğrulukla konabilir. Profesyonel sporcularda erken dönemde tanı konması için MR çekilir. MR sayesinde eşlik eden diğer yaralanmaların var olup olmadığı da tespit edilir. Bazen bağ kopuk olduğu halde devamlılığı varmış gibi ya da bağ kopuk değilken kopmuş gibi de görülebilir bu nedenle fizik muayene ön çapraz bağ yırtıklarında çok önemlidir.

Ön Çapraz Bağ Yırtıklarında Tedavi

Ön çapraz bağ yaralanması olduğu düşünüldüğü anda spor hemen bırakılmalı, yük vermeden sahadan çıkılmalı, elastik bandaj ve buz uygulaması yapılmalı ve hemen tanı konulması için ortopediste başvurulmalıdır.

Sporcuda, genç ve aktif kişilerde ön çapraz bağ yaralanmasının tedavisi cerrahidir. Eğer hasta yaşlı ise , aktif değilse , dizde boşalma ve güvensizlik hissi gibi şikyetler yoksa cerrahi yapılmayabilir. Bu durumda uygun fizik tedavi protokolleri verilir, diz çevresi kasları güçlendirme egzersizleri yaptırılır ve bazı özel dizlikler verilebilir ancak zorlayıcı bir hareket sırasında bunlara rağmen dizde ek yaralanmalar olması olağandır.

Geçmiş döneme kadar büyüme- gelişmesini tamamlamamış çocukların ön çapraz bağ yırtıklarında tamir için kemik gelişiminin tamamlanmasının beklenmesi önerilmekteydi. Fakat bu konuda son yaklaşım bu çocuklarda ileri derecede kıkırdak ve menisküs hasarlarının görülebilme riski nedeniyle daha erken yaşta cerrahi tedavinin uygulanması gerektiği yönündedir.

Ön Çapraz Bağ Yırtığı Tedavisi Sonrası Beklentiler

Hastalarda diz eklemindeki güvensizlik hissini , boşalmayı gidermek ve spor yaparken güvenli bir şekilde kullanabileceği bir diz ortaya çıkarmak temel hedeftir. Diğer bir amaç ise travma sırasında eğer yaralanmamışsa menisküsler ile kıkırdağı korumak veya yaralanmışsa onararak ileride oluşabilecek kireçlenme gibi problemleri önlemek, bununla birlikte profesyonel sporcuları yaralanma öncesi olan sportif aktivite düzeyine ulaştırabilmektir.

Ön Çapraz Bağ Tamiri Yöntemleri

Ön çapraz bağ, yapıştığı bölgeden bir kemik parçası kopararak ayrılabilir ya da orta kısmından liflerin yırtılması şeklinde yaralanabilir. Çocuklarda genelde yapışma yerinden bir kemik adacık koparak yaralanır erişkinde ise diğer çeşit sıktır. Çocukta görülen yaralanmada vidalar veya dikişler yardımı ile tamir uygulanabilir. Erişkinde olan ön çapraz bağ yaralanmasında parçalanmış olan bağın onarımı mümkün değildir ve başka bir doku ile bağın onarılması lazımdır. Bu işlem için kullanılan farklı yöntemler vardır:

a-Kemik-tendon-kemik greftler: Dizin ön kısmından yapılan yaklaşık iki santimlik iki kesiyle alınır. Kaval kemiği ve uyluk kemiği içine alınan greftin ucundaki kemiklerin girebileceği tüneller açılır ve greft yerleştirildikten sonra titanyum, çelik yada emilebilir vida çivi veya staple ile sabitlenir.

 

 

• Avantajı: Tespit çok kuvvetlidir.
• Dezavantajı: Diz önünde ağrı olabilir. Yere diz koyarak çalışanlarda sorun uzun sürelidir.

 

b- Hamstring grefti: Dizin iç yanından semitendinosus ve grasilis tendonları alınır.

• Avantajı: Diz önü ağrısı olmaz.
• Dezavantajı: Kemik-tendon iyileşme hızı, kemik-kemik iyileşme hızına göre daha yavaştır ve daha uzun süre alır.

 

 

c-Allogreft: Kadavradan alınan greftler kullanılabilir.Tespit için yine benzer malzemeler kullanılır.

• Avantajı: Greft alınmasına bağlı riskler ve komplikasyonlar olmaz. Cerrahi süresi daha kısadır.
• Dezavantajı: Çok düşük de olsa enfeksiyon bulaşma riski vardır. Bu greftler işlemden geçirildikten sonra boyları kısalır. Eğer ameliyat sırasında yeterli uzatılmazsa cerrahi sonrasında gevşeme problemi olabilir.

 

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Rehabilitasyon

Ameliyattan sonra genellikle ertesi gün hasta taburcu olur. Koltuk değnekleri ile yürüyebilir. Eğer başka bir sorun yoksa üzerine tam yük verilmesinde sakınca yoktur. Diz hareketlerine hemen başlanır. Cerrahi sonrası 3. haftada diz hareket açıklığının tama yakın olması amaçlanır. Greftin kemik tünellere kaynaması yaklaşık 6-8 haftadır fakat tam olgunlaşması 8 ay-1 yıl civarıdır. Ancak hastalar ilk 6 haftada normal yürümeye başlar , 6-8 ayda spora dönüş mümkün olur.

Tıp Bilimleri - Tıp Fakültesi Dersleri Tıp Ders Notları